Firmalarda ve iş yerlerinde birbirinden farklı krizler yaşaması kaçınılmazdır. Kriz durumlarında liderlik bu nedenle doğru şekilde gerçekleştirilmelidir. Bir kriz sırasında başarı, liderliğin durumu nasıl ele aldığına bağlı bulunmaktadır. İyi bir lider acil durumda büyümeyi teşvik edebilirken, kötü lider bir şirketi felaketle karşı karşıya bırakabilir.
Bir krizin üstesinden gelmenin en önemli özelliklerinden biri, görünüşte kontrol edilemez olanı kontrol etmektir. Bunun yanı sıra potansiyel krizlerin ne olduğunu bilmek de gerekli önlemleri önceden planlamaya yardımcı olmaktadır.
Bir liderin bunları bilmemesi ya da alışılmadık koşullara uyum sağlayamaması ekibi de etkilemektedir. Bir şirketin başarısı veya başarısızlığı, liderlerinin krize nasıl tepki verdiğiyle ile ölçülmektedir.
Kriz Durumlarının Tanımı ve Türevleri
Kriz yönetimiyaparken en önemli konu farklı kriz türlerinin neler olduğunu bilmektir. Özellikle sektördeki hayatına yeni başlayan bir lider bu konunun tam olarak farkında olmayabilmektedir. Genel anlamda bunlar,
1. Ekonomik krizler,
2. İş sürekliliğinde krizler,
3. Teknolojik krizler,
4. Rekabet ve pazar krizleri,
5. İtibar krizleri,
Şeklinde farklılaşmaktadır. Kriz yönetimiiçerisinde bunların her biri farklı anlamları içermektedir. Bu nedenle tek tek incelemek, ne olduğunu anlamak gerekmektedir.
Ekonomik Krizler
Kriz türleriarasında ekonomi krizler de bulunmaktadır. Firmanın ya da işletmenin yaşayabileceği krizlerden bir tanesidir. Finansal krizde varlık fiyatlarının değerinde keskin bir düşüş görülür, işletmeler ve tüketiciler borçlarını ödeyemez hale gelir ve finansal kurumlar likidite sıkıntısı yaşar.
Bu krizler genellikle yatırımcıların varlıklarını sattıkları veya finansal kuruluşta kalmaları halinde bu varlıkların değerinin düşeceğinden korktukları için tasarruf hesaplarından para çektikleri panik veya banka hücumuyla ilişkilendirilmektedir.
Bir finansal krizin birden fazla nedeni olabilmektedir. Genel olarak kurumlar veya varlıklar aşırı değerlenirse bir kriz meydana gelebilir ve irrasyonel veya sürü benzeri yatırımcı davranışlarıyla şiddetlenebilir.
Finansal krize katkıda bulunan faktörler arasında sistemik başarısızlıklar, öngörülemeyen veya kontrol edilemeyen insan davranışları, çok fazla risk almaya yönelik teşvikler, düzenleyici eksiklik veya başarısızlıklar veya sorunların bir kurumdan veya ülkeden diğerine virüs benzeri bir şekilde yayılmasına varan bulaşıcı hastalıklar yer alır.
İş sürekliliği Krizleri
İş sürekliliği krizleri işletmede yaşanabilecek krizlerin bir diğer türüdür. Bu genel olarak yangın, su baskını ya da pandemi gibi beklenmeyen, ani şekilde gelişen olayları kapsar. Ancak bunlar yaşandığı zaman işletmenin operasyonlarına devam etmesine, potansiyel müşterilerin kaybedilmesine ya da iflasa varan sonuçlar doğurabilmektedir. Genel anlamda bu kapsama şu gibi krizler dahildir:
1. Yoğun yağış, fırtına, su baskını gibi doğa olayları ve felaketler
2. IT sisteminde sorun yaşanması, yazılımın bozuk olması, siber saldırılar gibi teknolojik saldırılar
3. Kaza sonucunda meydana gelen krizler
4. İş yerinde meydana gelen hırsızlıklar ya da vandalizm olayları
5. Elektrik kesintileri
6. Terör saldırıları
Bunların her birinde kriz yönetimiyaparken, buna göre özel bir şekilde hareket etmek gerekmektedir.
Teknolojik Krizler
Teknolojik problemler çağımızda büyük krizlere neden olabilmektedir. Özellikle teknoloji ile yakından alakadar olan sektörlerde bu işin tamamen durmasına, satış yapılamamasına kadar uzayabilmektedir. Örnek olarak sadece e-ticaret yapıyorsanız sitenizin çökmesi müşterileriniz ile bağınızın kopması anlamına gelmektedir.
Teknolojik krizler kendi içerisinde farklı maddelere ayrılır. Genel anlamda elektrik kesintileri, bilgisayar sistemlerinde ya da donanımlarında yaşanan sorunlar, siber saldırılar, yazılımlarda yaşanan problemler bu kapsamda bulunmaktadır.
Rekabet ve Pazar Krizleri
Rekabet ve pazar krizleri firma ve işletmelerde yaşanabilecek krizlerden bir diğeridir. Bu tür problemler genellikle sektöre ilk defa giren, ancak gerekli araştırmayı yapmamış yerlerde görülmektedir. Zira gerekli araştırmaları yapmamak nasıl hareket edileceğini, rakiplerin kimler olduğunu, potansiyel avantajları ve dezavantajları, hangi ürünü nasıl sunulacağını, fiyatları ve daha birçok şeyi bilmemek anlamına gelir.
Bu tür durumlarda kriz yönetimiyaparken öncelikle bilinmeyen noktaların bilinmesi gerekir. Bunun farkında olduktan sonra yönetim de daha etkili bir şekilde yapılabilmektedir. Pazar krizleri ise farklı sebeplerden dolayı meydana gelebilmektedir. Pandemi durumları, teknolojik krizler ya da finansal krizler bunların bazı sebepleridir.
İtibar Krizleri
Bir işletmenin itibarı her zaman büyük bir önem taşımaktadır. Çünkü insanlar her zaman bildikleri ve güvendikleri firmalardan alışveriş yapmayı talep etmektedir. İtibarın kötü yönetilmesi durumunda adınız kötü tanıtılacağı için insanlar size güvenini yitirecek, böylece müşteri bakımından da kayıplar meydana gelecektir.
İtibar krizleri farklı sebeplerden dolayı meydana gelebilse de genellikle firma kaynaklı sorunlardan ileri gelmektedir. Örnek olarak kaliteli ürün imal ediyorsanız aniden bunda yaşanan bir düşme potansiyel bir itibar krizi anlamına gelecektir. Dolayısıyla üretimde standart yakalanmalı ve bu her zaman devam etmelidir. Genel anlamda sunduğunuz hizmetin ya da ürünün müşterilerinizin ihtiyaçlarını karşılaması önerilmektedir.
Bunun yanı sıra etkili müşteri destek hattı da kriz yönetimiiçin şarttır. Kaliteli ürünler imal etmeniz, müşterilerinizin hiçbir sorun yaşamayacağını asla göstermez. Dolayısıyla onlara bu gibi durumlarda etkili çözümler de verilebilmelidir. İnsanlar her zaman kolay iletişim kurup, destek alabileceği sistemler ister. Ayrıca kesin çözümlere kavuşabilmek de arzulanır.
Eğer bu gibi durumlarda kriz yönetimiiyi yapılmazsa müşteri memnuniyeti sağlanmayacak, böylece adınız kötü tanıtılarak potansiyel krizlere neden olacaktır.
Kriz Liderliğinin Önemi
Krizler bir organizasyonun normal operasyonlarını kesintiye uğratan bir olaydır. Olayın ciddiyetine bağlı olarak karların azalmasına neden olabilir veya şirketin itibarını etkileyebilir. Kriz liderliği ile kuruluşun zorluklarına yanıt verme ve bunların gelecekte ortaya çıkmasını önleme sürecidir.
Krizler bahsettiğimiz gibi farklı sebeplerden dolayı meydana gelebilir. Yapı gereği bunların bazıları önlenemez duruma sahiptir. Örnek olarak firmanın kendi elinde olmayan sebeplerden dolayı yaşanan finansal krizler ya da doğa olayları, siber saldırılar verilebilir. Bu bakımdan meydana geldiği zaman onunla nasıl başa çıkabileceğini bilmek, bu durumu atlatabilmek önem taşır.
Eğer kriz liderliğidoğru bir şekilde yapılırsa bu durumdan mümkün olan en az hasar, kayıp ile çıkılabilmektedir. Şayet doğru yapılmazsa bu işletmenin ya da firmanın hayatının son bulması anlamına gelebilmektedir.
Kriz Liderliği Becerileri Nelerdir?
Bir kriz anında bir liderin ilk temel becerisi açık iletişimdir. Liderler ve çalışanlar arasındaki iletişim bir liderlik becerisidir. Zira beklentilerini, önemli bilgileri, ihtiyaç duydukları desteği ve beklentilerini çalışanlarıyla paylaşan liderler, onlara uymaları için bir standart vermiş olur. Açık bir iletişim kanalını sürdürmek, liderliğin kurum içerisinde güven ortamı oluşmasını sağlar.
Bunun yanı sıra kriz yönetimiesnasında adapte olabilirlik de bir lider için önem taşıyan becerilerden bir tanesidir. Liderler bir durumu değerlendirebilmeli ve en iyi planı oluşturabilmelidir. Bir meydan okuma karşısında bir planı değiştirme yeteneği, güçlü bir lideri zayıf liderden ayırır.
Ayrıca empati yapabilmek, başkalarını koordine edebilme de şart olan kriz liderliği becerileriarasında bulunmaktadır. Belirsizlik zamanlarında kuruluşlar daha fazla sorunla karşı karşıya kalmaktadır. Çalışanlarıyla empati kuran liderler, bu gibi durumlarda dahi olumlu bir ekip ortamı oluşturabilmektedir. Bir kriz anında çalışanlardan geri bildirimleri açık bir şekilde alabilmek ve düşüncelerini dinlemek çok önemlidir.
Tüm bu beceriler, uyumlu bir ekip ortamı oluşturmaya yardımcı olur. Bunların her biri, proaktif olarak çözüm üretmenin önemine katkıda bulunan unsurlardır.
Kriz Liderliği Stratejileri
Kriz liderliğiesnasında takip edilebilecek farklı çözümler vardır. Bunlardan bir tanesi anı değerlendirmek, ne yaşandığını bilmektir. Zira bu durum uzun vadede bir avantaj haline gelebilmektedir.
Örnek olarak geleneksel pazarlama yapıyorsanız ve mağazanızda yaşanan sorunlar, yangın ya da pandemi gibi durumlardan dolayı mağazanızı geçici bir süre kapatmak zorunda kalmışsanız bu bir kriz yaşadığınız anlamına gelir. Bu gibi bir durumda e-ticarete geçiş yapmak, müşterilerinize yine de hizmet vermeye devam etmenize olanak tanır. Üstelik zaman içinde işletmenizi büyütebilir, internet üzerinden 7/24 satış yapma olanağı bulurken maliyetlerinizden de tasarruf etme imkanı bulabilirsiniz.
Kriz dönemlerinde doğru stratejiler ile ilerleyen bir lider, işletmenin içerisinde bulunduğu olumsuz durumu minimum hasarla atlatmasını sağlayabilir, hatta krizi fırsata çevirerek işletmeye katkı dahi sağlayabilir. Bu bakımdan anı değerlendirmek, önemli kriz liderliği stratejileri arasında bulunmaktadır. Ayrıca bu süreçlerde iyimser bir tutum sergilemek de büyük önem taşımaktadır. Zira bu durum çözümler üzerine daha iyi odaklanılmasına ve seçeneklerin doğru değerlendirilmesine olanak verebilmektedir.