Ülkemizde yabancıların istihdamını düzenleyen en son yasal düzenleme ile 28.07.2016 tarihli ve 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’dur[1]. Adı geçen kanunun 3. maddesine göre çalışma izni; Bakanlıkça (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) resmî bir belge şeklinde düzenlenen ve geçerlilik süresi içinde yabancıya Türkiye’de çalışma ve ikamet hakkı veren izni ifade etmektedir. Söz konusu çalışma izninin alınmış olduğu yabancı çalışanlar için farklı kriterler öngörülmüş olup bu bağlamda bu yabancıları çalıştıranlara ayrı yükümlülükler verilmiştir.
Bu çalışmamızda yabancı çalışanların ücretleri ve ücretlerin ilgili Kurumlara bildirimlerinin yapılması konularını açıklamaya çalışacağız.
Yabancı Çalışanlara Ödenecek Ücretler
6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanununun Geçici 1. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca halen yürürlükte bulunan Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliğinin 13. maddesi uyarınca belirlenen yabancıların çalışma izin taleplerine ilişkin olarak başvuru sahibi işyerlerinin ve yabancıların karşılaması zorunlu olan değerlendirme kriterleri arasında ücrete dair olanlar aşağıda belirtilmiştir[2];
İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur. Buna göre, başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle yabancıya ödenecek ücretin en az;
- Üst düzey yöneticiler ve pilotlar için asgari ücretin 6,5 katı,
- Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı,
- Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar ile öğretmenler için asgari ücretin 3 katı,
- Ev hizmetlerinde çalıştırılacak yabancılar için en az asgari ücret, diğer mesleklerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1,5 katı,
- Turizm-animasyon organizasyon firmalarında akrobat ve benzeri unvanlarda çalışacak yabancılar ile masör, masöz ve SPA terapisti gibi işlerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 2 katı, olması gerekmektedir.
Bu doğrultuda son belirlenen asgari ücret üzerinden hesaplama yapıldığında aşağıdaki sonuçlar elde edilecek olup belirtilen tutarlar asgari yani ödenebilecek en az olan tutarlardır.
- Ev hizmetlerinde çalışacak yabancılar için brüt asgari ücret: 6.471,00 TL
- Turizm-animasyon organizasyon firmalarında akrobat ve benzeri unvanlarda çalışacak yabancılar ile masör, masöz ve SPA terapisti gibi işlerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 2 katı 6.471,00 x 2 = 12.942 TL
- Satış elemanı, pazarlama, İhracat görevlisi gibi eleman statüsünde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1,5 katı 6.471,00 x 1,5 = 9.706,5 TL
- Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar, öğretmenler, doktorlar asgari ücretin 3 katı 6.471,00 x 3 = 19.413,00 TL
- Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı, 6.471,00 x 4 = 25.884,00 TL
- Üst düzey yöneticiler, pilotlar ve ön izin talebinde bulunan yönetici mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 6,5 katı, 6.471,00 x 6,5 = 42.061,00 TL
Yabancı Çalıştıran İşverenlerin Yükümlülükleri
Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nin[3] “Sosyal Güvenlik Yükümlülüğü” başlıklı 60. maddesine göre;
(1) Çalışma izni veya çalışma izin muafiyeti bulunan yabancılara ilişkin sosyal güvenlik yükümlülüklerinin çalışma izni veya çalışma izni muafiyet başvurusu esnasında beyan ve taahhüt edilen ücret ve tam zamanlı çalışmaya ilişkin usul ve esaslar üzerinden yerine getirilmesi zorunludur.
(2) Çalışma izni veya çalışma izin muafiyeti kısmi süreli çalışmak üzere düzenlenebilir. Kısmi süreli çalışmanın yapılabileceği sektör, iş ve meslekler Genel Müdürlükçe belirlenerek resmi internet sayfasında yayımlanır. Bu kapsamda bulunan yabancılara ilişkin sosyal güvenlik yükümlülükleri başvuru esnasında ibraz edilen iş sözleşmesinde belirtilen ücret ve süreler üzerinden yerine getirilir.
(3) Çalışma izni veya çalışma izin muafiyeti bulunan yabancı bakımından:
a) Yetkilendirilmiş sağlık hizmet sunucularından veya işyeri hekiminden alınmış istirahatli olduğunu gösterir raporun bulunması,
b) 4857 sayılı Kanunun 74. maddesinde sayılan hallerin bulunması,
c) Gözaltı veya tutukluluk hallerinin bulunması,
ç) Çalıştığı işyerinde grev veya lokavt olması,
d) Yabancının geçici olarak yurtdışına çıkması,
e) Çalışmaya engel mücbir sebeplerin var olması,
f) 30. madde kapsamında çalışma izninin askıya alınmış olması,
hallerinde bu durumu kanıtlayan belgelerin işveren veya bir işverene bağlı olmaksızın düzenlenen çalışma izinlerinde yabancı tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna ibrazı zorunludur.
(4) Çalışma izninin düzenlenmesinden sonra çalışma izni başvurusunda beyan edilen ücretin altında ücret ödenmesini veya tam süreli çalışmanın kısmi süreli çalışmaya dönüştürülmesini öngören iş veya hizmet sözleşmesi değişikliği yapılamaz.
(5) Türkiye’nin taraf olduğu sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklıdır.
Yabancı Çalışanlar İçin Ödenmesi Gereken Sigorta Primleri
Yukarıda zikredilen hükümler ve değerlendirmeler doğrultusunda ev hizmetlerinde çalışan ve uluslararası koruma / geçici koruma sahibi yabancılar için taban maaş asgari ücrettir. Diğer tüm yabancılar için taban ücret asgari ücretin bir buçuk katıdır. Aşağıda düzenlenmiş olan tabloda 2022 yılında yabancı çalışanlar için ödenmesi gereken sigorta primlerinin hesaplaması yapılmıştır.
| ASGARİ ÜCRETİN KATLARI | ASGARİ ÜCRETİN TUTARI (TL) | ÖDENECEK SİGORTA PRİMİ (TL) |
| Taban asgari ücreti | 6.471,00 | 2.426,60 |
| Asgari ücretin 1,5 katı | 9.706,5 | 3.639,90 |
| Asgari ücretin 3 katı | 19.413,00 | 7.279,80 |
| Asgari ücretin 4 katı | 25.884,00 | 9.706,50 |
| Asgari ücretin 6,5 katı | 42.061,00 | 15.772,80 |
Sonuç olarak ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda, yabancı çalışanlar için çalışma izni başvurularında gösterilebilecek asgari ücretler çalışanların unvanına göre belirlenmekte olup Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından farklı meslek grupları için farklı asgari ücret tutarları önceden belirlenmiştir. Çalışma izni başvurusu yapacak olan işverenlerin bu hususu dikkate almaları gerekmektedir. Aksi bir durumda yani yanlış yahut eksik belirtilen ücretler için aylık bir asgari ücret tutarında idari para cezası öngörülmüştür. Diğer taraftan, yabancı çalışanın ücreti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın belirlediği kriterlere uygun olarak ödenmesi gerektiği gibi sigorta bildirimleri de doğru ücret üzerinden bildirilmelidir. Tersi bir durum söz konusu olduğunda çalışma izninin uzatma dönemi geldiğinde uzatma başvurusu onaylanmayacağı gibi ayrıca eksik bildirilen sigorta primleri ile bu sebeple doğacak olan idari para cezaları da işverenlerden ayrıca tahsil edilmektedir. Söz konusu yabancının çalışma izninin uzatılmasından vazgeçilmesi söz konusu yaptırımların uygulanmasını durdurmamaktadır.
Yazar: Serdar ADAY*
* İNKA Sosyal Güvenlik, İş Hukuku ve Teşvikler Yönetici Ortağı
[1] 13.08.2016 tarihli ve 29800 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
[2] https://www.csgb.gov.tr/uigm/calisma-izni/calisma-izni-degerlendirme-kriterleri/” Erişim:25.07.2022
[3] 02.02.2022 tarih 31738 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.