İş dünyasında işçi ve işveren arasındaki hukuka ilişkin en çok merak edilen konulardan biri kıdem tazminatıdır. Birçok işçi ve işveren; kıdem tazminatı nedir ve kıdem tazminatı hesaplama işlemi nasıl yapılır gibi soruların yanıtını merak eder. İşçi ve işveren haklarının belirli kurallara bağlanması ve yasal güvenceyle korunması durumuna iş akdi denir. İş akdi kurulduktan sonra 2 taraf için de çeşitli haklar ortaya çıkar. Bu durumda taraflar arasında iş süreçlerindeki ilişkilerinin yanı sıra bir de hukuki ilişki başlar. Bu haklar arasında en önemli başlıklardan biri de işçinin hakları arasında yer alan kıdem tazminatıdır. İki tarafın da kıdem tazminatının kapsamı ve koşulları hakkında bilgi sahibi olmasında yarar vardır. Eğer siz de kıdem tazminatı şartları, tanımı ve kıdem hesaplama gibi konularda detaylı bilgi sahibi olmak isterseniz gelin bütün detayları hep birlikte inceleyelim.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, işçi ve işverenin iş ilişkisinin bitmesi ve iş akdinin sona ermesi ile doğan ve işçiye ait olan haklardan biridir. Söz konusu işçi, herhangi bir sebeple işini kaybederse bu durumda belirlenen ölçülere göre toplu miktarda para alması gerekir. Bu paranın miktarı, kanuni esaslara göre belirlenir ve paranın ödenme amacı; işçinin yıpranma payı, işsiz kaldığı sürede yaşayabileceği zorluklar ve çalıştığı kuruma sağladığı katkıların karşılığını temin etmektir. Kıdem tazminatı, işçiye ödendiği gibi işçinin mirasçılarına da ödenebilir. Dünya genelinde bir hayli yaygın bir uygulama olan kıdem tazminatı, Türkiye’de de uygulanır.
Kıdem Tazminatı Şartları Nelerdir?
Kıdem tazminatı hakkından yararlanmak için işçilerin taşıması gereken bazı şartlar var. En önemli şart, içinin bir iş sözleşmesine tabi olarak çalışmış olmasıdır. Kıdem tazminatına hak kazanmak için gerekli olan şartlar şu şekilde sıralanabilir:
- İşçinin, İş Kanunu’nun 4. maddesindeki İstisnalar ve Borçlar Kanunu’na tabi olan diğer çalışmalar kapsamında olmaması gerekir.
- İşçinin, çalıştığı kurumda en az tam bir yıl süreyle çalışmış olması gerekir. Bu süreye tatil günleri de dahil edilir ama grev vb. durumlarda iş sözleşmesi askıya alındıysa o günler dahil edilmez.
- Kıdem tazminatı almak için iş akdinin ne şekilde sonlandırıldığı da önemlidir. İş Kanunu’nda 25’inci madde ikinci bentte yer alan maddelerden herhangi birine bağlı olarak fesih gerçekleşirse tazminat hakkı ortadan kalkar.
- Kadın işçiler, evlilik gerekçesiyle sonlandırılan iş sözleşmesi sonucunda kıdem tazminatı alabilirler.
- Erkek işçiler, askerlik nedeniyle feshedilen iş sözleşmesi sonucunda kıdem tazminatı alabilirler.
- Emeklilik, yaşlılık ya da malullük gibi gerekçelerle toptan ödeme almak isteyen işçiler de kıdem tazminatı alabilirler.
Kıdem Tazminatı Hesaplama
Kıdem tazminatı hesaplama işleminde en önemli faktör, işçinin işyerinde çalıştığı süredir. Bir işçi, İş Kanunu’na tabi olarak bir işyerinde en az bir yıl çalıştıktan sonra tazminat hakkını elde edecek şekilde ayrılması durumunda, çalıştığı her yıl için 30 günlük en son brüt ücreti tutarında tazminat hakkına sahip olur. Tabii burada, her yıl için güncellenen kıdem tazminatı tavanı olduğunu ve her sene için ödenmesi gereken ücretin, bu tavan miktarını geçemeyeceğini belirtmekte yarar var. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından kararlaştırılan kıdem tazminatı tavan miktarı, 2022 yılı için 10.596,74 Türk Lirası’dır. Yani bir işçi olarak eğer bu miktarın üzerinde bir brüt ücret ile çalışıyorsanız alacağınız tazminat, yıllık 10.596,74 TL olarak hesaplanacaktır. Kıdem tazminatı, yasal gerekçelerden dolayı gelir vergisinden ve sigorta priminden muaf tutularak işçiye ödenir.
İşçi ve işveren hakları hakkında daha detaylı bilgiye sahip olmak için İNKA’dan destek alabilirsiniz.