Evlilik, sadece sosyal hayatımızı değil, iş hayatımızı da etkileyen önemli bir olaydır. Türkiye’de, evlenen kadın işçiler, belirli koşullar altında işten ayrılmaları halinde kıdem tazminatı alma hakkına sahip olabilirler. Bu durum, “evlilik tazminatı” olarak adlandırılsa da aslında iş hukukundaki kıdem tazminatı düzenlemeleri çerçevesinde değerlendirilir.
Evlilik tazminatı, kadın işçilerin iş akitlerini evlilik nedeniyle sonlandırmaları durumunda işveren tarafından ödenen bir tazminattır ve bu hak, Türkiye İş Kanunu’nda yer alan özel bir düzenleme ile korunmaktadır.
Evlenince Tazminat Alınır Mı?
Evlenen bir kadın işçi, Türkiye’de yasalarla korunmaktadır ve belirli şartlar altında tazminat alma hakkı doğar. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre, evlenen kadın işçiler, evlilik tarihinden itibaren bir yıl içerisinde iş akitlerini feshederek kıdem tazminatı talebinde bulunabilirler.
Bu hakkın kullanılabilmesi için iş akdinin gönüllü olarak işçi tarafından sona erdirilmesi gerekmektedir. İşverenin işçiyi bu süreçte işten çıkarması veya işçinin işten çıkarılma tehdidiyle karşılaşması yasal olarak mümkün değildir.
Ancak, evlilik tazminatı sadece kadın çalışanlara yönelik bir haktır. Erkek çalışanlar evlilik nedeniyle iş akitlerini feshetmeleri durumunda kıdem tazminatı talep edemezler. Kadın çalışanlar ise, iş yerinde en az bir yıl süreyle çalışmış olmaları ve evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde işten ayrılmaları durumunda kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar.
Evlilik Tazminatı Nedir?
Evlilik tazminatı, halk arasında evlilik nedeniyle işten ayrılan kadınlara ödenen bir tazminat olarak bilinse de aslında kıdem tazminatıdır. Türkiye’de iş hukuku çerçevesinde kıdem tazminatı, işçinin belirli bir süre aynı iş yerinde çalıştıktan sonra iş akdinin sona ermesi halinde işverenden talep edebileceği bir ödemedir. Bu ödeme, işçinin çalıştığı süreye bağlı olarak hesaplanır ve işçinin işten ayrılma nedeni, kıdem tazminatının ödenip ödenmeyeceğini belirleyen temel unsurdur.
Kadın işçilerin evlilik nedeniyle iş akitlerini sona erdirmeleri durumunda, kıdem tazminatına hak kazanmaları kanunen zorunludur. İşverenin, kadın işçinin evlilik nedeniyle işten ayrılma talebini kabul etmemesi veya kıdem tazminatı ödememesi durumunda işçi yasal yollara başvurabilir. Bu tür durumlarda mahkemeler genellikle işçi lehine karar vermekte ve işverenin kıdem tazminatı ödemesi gerektiğine hükmetmektedir.
Evlilik Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Evlilik tazminatı hesaplanması, işçinin iş yerinde geçirdiği süreye ve aldığı brüt maaşa bağlıdır. Kıdem tazminatı, işçinin her tam çalışma yılı için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır. Eğer işçi bir yıldan daha fazla çalışmışsa, fazladan geçen süre için orantılı bir hesaplama yapılır. Örneğin, 5 yıl 6 ay boyunca aynı iş yerinde çalışan bir işçinin kıdem tazminatı, 5 yıl için tam, 6 ay için ise yarım maaş tutarında olacaktır.
Kıdem tazminatı hesaplanırken yalnızca işçinin aldığı brüt maaş dikkate alınmaz; aynı zamanda yemek, yol, ikramiye gibi ek ödemeler de hesaba katılır. Bu nedenle, işçinin brüt maaşı yalnızca temel maaşı değil, diğer yan hakları da kapsamalıdır. İşçinin iş yerinde ne kadar süre çalıştığı, kıdem tazminatının belirlenmesinde önemli bir faktördür. Tazminatın ödenmesi gereken en az süre, iş yerinde bir yıl çalışmış olmaktır. Bir yıldan kısa süreli çalışmalar için kıdem tazminatı ödenmez.
Bir işçinin aylık brüt maaşının 20.000 TL olduğunu varsayalım. Bu işçi, iş yerinde 7 yıl 3 ay boyunca çalışmıştır. Kıdem tazminatının hesaplanmasında şu adımlar izlenir:
- İşçinin 7 tam yılı için 7 x 20.000 TL = 140.000 TL kıdem tazminatı ödenir.
- 3 ay ise yılın dörtte biri olduğundan, 20.000 TL’nin dörtte biri alınarak, ek 5.000 TL tazminat hesaplanır.
- Toplam kıdem tazminatı: 140.000 TL + 5.000 TL = 145.000 TL olacaktır.
Evlilik Tazminatı Kimlere Ödenir?
Evlilik tazminatı, yalnızca kadın işçilere tanınan bir haktır. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre, kadın işçiler evlendikleri tarihten itibaren bir yıl içinde iş akitlerini sonlandırabilir ve kıdem tazminatı talep edebilirler.
Ancak, bu hak yalnızca süresiz iş sözleşmesine sahip olan işçiler için geçerlidir. Belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışan kadın işçiler, sözleşmeleri sona erdiğinde evlilik tazminatı talebinde bulunamazlar. Evlilik tazminatının alınabilmesi için, işçinin yazılı olarak işverene başvuruda bulunması gerekmektedir. Yazılı bildirim yapılmadığı takdirde işveren, işçinin talebini reddedebilir.
Bu tazminatın ödenebilmesi için işçinin evlilik tarihinden itibaren en geç bir yıl içerisinde iş akdini sonlandırmış olması gerekir. Bir yılın geçmesi durumunda bu hak düşer ve işçi kıdem tazminatını talep edemez. Aynı zamanda, işçinin evlilik nedeniyle işten ayrılması durumunda işverene bir sebep göstermek zorunda değildir. Yani, işverenin işçinin evlilik kararını sorgulaması veya işten ayrılma talebini reddetmesi yasal olarak mümkün değildir.
Evlenen İşçi İşten Çıkarılır Mı?
Evlenen bir kadın işçinin iş akdini feshetme hakkı bulunmasına rağmen, işverenin bu süreçte işçiyi işten çıkarma gibi bir hakkı yoktur. Evlilik nedeniyle işten ayrılma talebi, tamamen işçinin inisiyatifindedir ve işverenin bu süreci engellemesi veya işçiyi işten çıkarma tehdidiyle karşı karşıya bırakması hukuka aykırıdır. Bu tür durumlarda işçi, işverene karşı dava açma hakkına sahiptir.
İşçinin iş akdini evlilik nedeniyle sonlandırmasının ardından, aynı iş yerinde yeniden çalışmaya başlama talebinde bulunması ise mümkün değildir. İş akdi sona erdikten sonra, işveren ile işçi arasındaki sözleşme ilişkisinin yeniden kurulması, ancak tarafların karşılıklı mutabakatıyla mümkün olabilir.
Evlilik Nedeniyle İşten Ayrılma Süreci ve Haklar
Evlilik nedeniyle iş akdini feshetmek isteyen bir kadın işçi, bu süreci belirli bir prosedüre uygun şekilde yürütmelidir. İşçi, öncelikle işverene yazılı bir bildirimde bulunmalı ve evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde iş akdini sonlandıracağını belirtmelidir. Bu bildirim hem işçinin haklarını korumak hem de işverenin sorumluluklarını yerine getirmesi için önemlidir. İşverenin, işçinin bu bildirimini aldıktan sonra kıdem tazminatını ödemesi gerekmektedir. Eğer işveren kıdem tazminatını ödemeyi reddederse, işçi yasal yollara başvurabilir.
Evlilik Tazminatının Yasal Dayanakları
Evlilik tazminatı, Türkiye’de iş hukuku çerçevesinde kadın işçilere tanınan bir haktır ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi ile güvence altına alınmıştır. Bu maddeye göre, kadın işçiler evlendikten sonra bir yıl içerisinde iş akitlerini sona erdirerek kıdem tazminatı talebinde bulunabilirler. İşverenin, bu talebi reddetmesi veya kıdem tazminatı ödememesi kanunen yasaklanmıştır. İşçi, bu durumda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyette bulunabilir veya iş mahkemesine dava açabilir.