İş kazası, iş yerinde çalışan bireyin işini yürüttüğü sırada, iş yeri sınırları içinde ya da işin gereği dış mekanlarda meydana gelen, bedensel ya da ruhsal zarara yol açan olaylara verilen genel bir addır. Bu kazalar çalışanların sağlığını tehdit edebilir ve iş verimliliğini düşürebilir. Bir iş kazasının oluşması sonucunda işveren ve çalışan arasında hukuki süreçler başlayabilir.
Çalışanın iş kazasına uğraması hem işverenin hem de sigorta kurumlarının devreye girmesini gerektiren ciddi bir durumdur. İş kazaları, iş kanunlarına ve sosyal güvenlik mevzuatına göre belirli koşulları sağladığında iş kazası olarak nitelendirilir ve iş kazası sonrası hukuki haklar devreye girer.
İş Kazası Yaşanmasına Neden Olan Başlıca Durumlar Nelerdir?
İş kazalarının oluşmasına birçok faktör neden olabilir. Çoğunlukla insan hatası, iş yeri koşulları ve organizasyonel eksiklikler iş kazasının başlıca nedenleri arasında yer alır.
- Eğitim eksikliği
- Yetersiz güvenlik ekipmanı
- Yetersiz bakım ve güvensiz altyapı
- Yorgunluk ve stres
- İletişim ve koordinasyon eksikliği
- Tehlikeli madde ve ekipmanlar
Eğitim Eksikliği
İş kazalarının en yaygın nedenlerinden biri, çalışanların iş güvenliği konusunda yeterince eğitilmemesidir. Eğitim eksikliği, çalışanların görevlerini doğru ve güvenli bir şekilde yerine getirmelerini zorlaştırır.
Örneğin, iş yerinde kullanılan makinelerin nasıl çalıştırılacağı veya tehlikeli maddelerle nasıl başa çıkılacağı konusunda bilgi sahibi olmayan bir çalışan hem kendisi hem de diğer çalışanlar için risk teşkil edebilir. İş güvenliği eğitimlerinin düzenli olarak yapılması, kazaların önlenmesi açısından büyük önem taşır.
Yetersiz Güvenlik Ekipmanı
Çalışma ortamında kullanılan güvenlik ekipmanlarının eksik veya yetersiz olması, iş kazalarına neden olan diğer önemli faktörlerden biridir.
Koruyucu kask, eldiven, iş gözlüğü, emniyet kemeri gibi ekipmanların kullanılmaması ya da bu ekipmanların kalitesiz olması, çalışanların ciddi yaralanmalara maruz kalma riskini artırır. Güvenlik ekipmanlarının periyodik olarak kontrol edilmesi ve çalışanların bu ekipmanları doğru şekilde kullanmaları sağlanmalıdır.
Yetersiz Bakım ve Güvensiz Altyapı
İş yerindeki makinelerin ve ekipmanların düzenli bakımının yapılmaması, kazaların en yaygın sebeplerinden biridir. Zamanında bakımı yapılmayan makineler, arızalanarak iş kazalarına sebep olabilir.
Ayrıca, iş yerinin genel altyapısının güvensiz olması, iş sağlığı ve güvenliği açısından büyük bir risk oluşturur. Elektrik tesisatındaki arızalar, zayıf zemin yapısı ya da tehlikeli makine yerleşimleri kazaları tetikleyen unsurlar arasında sayılabilir.
Yorgunluk ve Stres
Çalışanların aşırı yorgunluk ve strese maruz kalması da iş kazalarına neden olabilir. Yorgun çalışanların dikkat dağınıklığı, reflekslerde yavaşlama ve odaklanma problemleri yaşaması olasıdır. Aynı şekilde, yoğun stres altında çalışan bireylerin yanlış kararlar vermesi ya da tehlikeli durumları gözden kaçırması daha muhtemeldir. İşverenlerin, çalışanların dinlenme sürelerine dikkat etmesi ve çalışma ortamında stres faktörlerini minimuma indirmesi gerekir.
İletişim ve Koordinasyon Eksikliği
Çalışanlar arasında yeterli iletişim ve koordinasyonun sağlanamaması, iş kazalarının yaşanma olasılığını artıran bir diğer faktördür. Özellikle büyük ve karmaşık işyerlerinde, birimlerin birbiriyle uyumlu çalışmaması, güvenlik önlemlerinin ihmal edilmesine ve kazaların meydana gelmesine neden olabilir. İşverenlerin, çalışanlar arasında
etkili bir iletişim ağı kurarak iş süreçlerini şeffaf hale getirmesi, kazaların önlenmesi için kritik bir adımdır.
Tehlikeli Madde ve Ekipmanlar
İş yerinde kullanılan tehlikeli maddeler ve ekipmanlar, iş kazalarının en ciddi nedenleri arasında yer alır. Kimyasal maddeler, yüksek basınçlı cihazlar veya kesici aletlerle çalışan bireyler, bu maddelerin tehlikelerine karşı yeterince bilgilendirilmezse, ölümcül kazalar yaşanabilir. Tehlikeli maddelerin kullanımı ve taşınması esnasında tüm güvenlik önlemlerinin alınması, çalışanların eğitilmesi ve düzenli olarak denetim yapılması gerekmektedir.
İş Kazası Sayılan Hâller Nelerdir?
İş kazası sayılan haller, iş kanunları ve sosyal güvenlik mevzuatı kapsamında net bir şekilde tanımlanmıştır. Çalışanların iş yerinde ya da iş yeri dışında, işverenin kontrolü altında olduğu durumlarda meydana gelen kazalar iş kazası olarak değerlendirilir.
Bunun dışında, işçinin iş yeri dışında görevini yerine getirirken maruz kaldığı kazalar da iş kazası sayılabilir. Ayrıca, iş yerinde meydana gelmeyen ancak işverenin verdiği bir görevi yerine getirirken yaşanan trafik kazaları da iş kazası olarak kabul edilir.
İş Kazası Sigortası Kapsamında Bulunan Sigortalılar Kimlerdir?
İş kazası sigortası, işçileri iş kazalarına karşı koruyan sosyal güvenlik sisteminin bir parçasıdır. İş kazası sigortası kapsamında, bir işverenin yanında çalışan sigortalılar bulunmaktadır. Bu sigorta, iş kazası durumunda çalışanın veya çalışanın ailesinin maddi kayıplarını telafi etmeyi amaçlar.
İş kazası sigortasından yararlanabilen kişiler, sosyal güvenlik mevzuatı gereğince sigortalı olarak çalışmakta olan kişilerdir. Ayrıca, geçici ya da sürekli iş gücü kaybı yaşanması durumunda da sigorta devreye girmektedir.
İş Kazası Sonrası Yapılması Gerekenler Nelerdir?
İş kazası meydana geldikten sonra hem işverenin hem de çalışanın belli sorumlulukları bulunmaktadır. İş kazası yaşandığında ilk olarak yapılması gereken, kazanın işveren ya da işveren vekiline bildirilmesidir. İşveren bu bildirimi en geç üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) iletmelidir. Ardından kazanın sağlık birimleri tarafından raporlanması gerekir. İş kazası raporunun alınması, çalışanın iş kazası sonrası haklarından yararlanabilmesi için önemlidir. Bunun yanı sıra, işverenin iş yerinde gerekli güvenlik önlemlerini alarak bir daha benzer bir kazanın yaşanmaması için tedbirler alması gerekmektedir.
İş Kazasında Çalışanın Hakları Nelerdir?
Bir iş kazası sonrası çalışanın sahip olduğu çeşitli haklar bulunmaktadır. İş kazasında çalışanın hakları arasında ilk sırada tıbbi tedavi ve sağlık hizmetleri hakkı gelir. İş kazası geçiren bir çalışanın, sigorta kapsamında tedavi masrafları karşılanır. Ayrıca, geçici ya da sürekli iş göremezlik raporu alan çalışanlar, iş göremezlik ödeneği almaya hak kazanır.
Bu ödenek, çalışanın geçici olarak çalışamaması durumunda, maaşının bir kısmını almasını sağlar. Eğer iş kazası sonucunda çalışan kalıcı bir sakatlık yaşarsa, maluliyet aylığı bağlanabilir. Ayrıca, iş kazasında yaşamını yitiren çalışanların yakınlarına da ölüm aylığı bağlanabilir.